Το σχήμα και οι κινήσεις της Γης
Το σχήμα της Γης
Η Γη μας είναι ένα ουράνιο σώμα. Έχει σχήμα σχεδόν σφαιρικό, ελαφρά
συμπιεσμένο στις κορυφές και διογκωμένο στη μέση, το οποίο λέγεται γεωειδές.
Οι κινήσεις της Γης
Η Γη, όπως και η
υδρόγειος σφαίρα, κινείται γύρω από το νοητό (φανταστικό) άξονά της από
δυτικά προς ανατολικά. Η κίνηση αυτή της Γης λέγεται περιστροφή. Η Γη κινείται επίσης και γύρω από τον Ήλιο. Η κίνησή της αυτή λέγεται περιφορά.
Μια πλήρης περιστροφή χρειάζεται 24 ώρες. Η περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο διαρκεί 365 μέρες και έξι ώρες, δηλαδή ένα έτος και έξι ώρες.
Αν προσθέσουμε αυτές τις 6 ώρες για 4 έτη προκύπτει (κάθε 4 χρόνια) μια επιπλέον μέρα (η 29η Φεβρουαρίου). Το έτος με τις 366 ημέρες ονομάζεται δίσεκτο.
Ανακεφαλαιώνω όσα έμαθα με τα ακόλουθα διαδραστικά παιχνίδια, κάνοντας κλικ πάνω στην εικόνα:
Οι Πόλοι, ο Ισημερινός, οι παράλληλοι κύκλοι και οι μεσημβρινοί της Γης
Πόλοι και Μεσημβρινοί
Το βορειότερο άκρο της Γης είναι ο Βόρειος Πόλος και το νοτιότερο άκρο της ο Νότιος Πόλος. Στην υδρόγειο σφαίρα οι κυκλικές γραμμές που συνδέουν τους δύο πόλους της Γης ονομάζονται μεσημβρινοί.
Ο μεσημβρινός που περνά από το αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς του
Λονδίνου ορίστηκε ως ο Πρώτος Μεσημβρινός. Με βάση τον Πρώτο Μεσημβρινό
ορίζουμε στη Γη το ανατολικό και το δυτικό ημισφαίριο.
 |
| Αστεροσκοπείο Γκρινουίτς |
Ισημερινός και Παράλληλοι κύκλοι
Στην υδρόγειο σφαίρα διακρίνονται επίσης οριζόντιες κυκλικές γραμμές, οι παράλληλοι κύκλοι. Ο μεγαλύτερος παράλληλος κύκλος είναι ο Ισημερινός, μία φανταστική γραμμή που χωρίζει τη Γη σε δύο ίσα μέρη, στο βόρειο και το νότιο ημισφαίριο.
Για να κατανοήσω τα παραπάνω, κάνω κλικ στις παρακάτω εικόνες:
Οι γεωγραφικές συντεταγμένες της Γης
Δίκτυο Συντεταγμένων - Γεωγραφικές Συντεταγμένες
Παρατηρώντας τον παραπάνω χάρτη βλέπουμε ένα πλήθος γραμμών
παράλληλων και κάθετων προς τον Ισημερινό. Είναι οι παράλληλοι και οι
μεσημβρινοί που μάθαμε. Οι γραμμές αυτές σχηματίζουν ένα δίκτυο, που
λέγεται δίκτυο συντεταγμένων.
Αν μετρήσουμε την απόσταση σε μοίρες ενός παράλληλου κύκλου από τον Ισημερινό, ορίζουμε το γεωγραφικό πλάτος ενός τόπου. Αν μετρήσουμε την απόσταση σε μοίρες ενός μεσημβρινού από τον Πρώτο Μεσημβρινό, ορίζουμε το γεωγραφικό μήκος ενός τόπου. Το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος αποτελούν τις γεωγραφικές συντεταγμένες του τόπου.
Για να κατανοήσω τις γεωγραφικές συντεταγμένες της Γης κάνω κλικ στις παρακάτω εικόνες:
Ο άξονας και η περιστροφή της Γης - Ημέρα και Νύχτα
 |
| Ακρόπολη - Όταν η νύχτα συναντά την ημέρα |
Ο Ήλιος φωτίζει τη Γη, όπως ο φακός φωτίζει την υδρόγειο σφαίρα. Επειδή η Γη είναι σχεδόν σφαιρική και περιστρέφεται
γύρω από τον άξονά της, δεν φωτίζεται ολόκληρη την ίδια ώρα. Φωτίζεται
μόνο η μισή, δηλαδή το μέρος που βρίσκεται απέναντι από τον Ήλιο. Το
μέρος αυτό έχει ημέρα. Το άλλο μισό μέρος που δεν φωτίζεται έχει νύχτα.
Η
διάρκεια της ημέρας και της νύχτας δεν είναι πάντα η ίδια στους
διάφορους τόπους της Γης. Άλλοτε η ημέρα είναι μεγαλύτερη από τη νύχτα
και άλλοτε συμβαίνει το αντίστροφο. Αιτία του φαινομένου αυτού είναι η μικρή κλίση που
έχει ο νοητός άξονας της Γης. Η κλίση αυτή επίσης είναι η βασική αιτία
της δημιουργίας των εποχών, την οποία θα εξηγήσουμε στο επόμενο
κεφάλαιο.
Ακολουθώντας τον σύνδεσμο στην παρακάτω εικόνα μπορώ να δω ποια μέρη της Γης έχουν αυτή τη στιγμή ημέρα και ποια νύχτα.
Η περιφορά της Γης - Οι εποχές
O νοητός άξονας της Γης έχει μία μικρή κλίση ως προς το επίπεδο της ελλειπτικής τροχιάς της γύρω από τον Ήλιο. Στην κλίση του αυτή οφείλονται οι εποχές του έτους.
Κατά την περιφορά της Γης άλλοτε είναι στραμμένο προς τον Ήλιο το
βόρειο και άλλοτε το νότιο ημισφαίριό της. Όταν είναι στραμμένο προς τον
Ήλιο το βόρειο ημισφαίριο, οι ηλιακές ακτίνες πέφτουν κάθετα προς αυτό
και το θερμαίνουν περισσότερο, ενώ στο νότιο ημισφαίριο πέφτουν πλάγια
και το θερμαίνουν λιγότερο. Στην περίπτωση αυτή το βόρειο ημισφαίριο
έχει καλοκαίρι και το νότιο ημισφαίριο έχει χειμώνα.
Η κλίση του άξονα της Γης καθορίζει και τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας, η οποία δεν είναι πάντα ίδια σε όλους τους τόπους. Στον ισημερινό όλο το χρόνο η διάρκεια μέρας - νύχτας είναι
ίση (12 ώρες), ενώ οι περιοχές που βρίσκονται στους δύο πόλους έχουν έξι
μήνες μέρα και έξι μήνες νύχτα. Στους άλλους τόπους -εκτός των πόλων- η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια μόνο δύο φορές το χρόνο, κατά την
εαρινή (21/3) και
φθινοπωρινή ισημερία (23/9).
Κάνω κλικ στις παρακάτω εικόνες για να κατανοήσω την εναλλαγή των εποχών σε σχέση με την περιφορά της Γης.
Το ηλιακό σύστημα
Τα οκτώ ουράνια σώματα, που κινούνται γύρω από τον Ήλιο, λέγονται πλανήτες. Ο Ήλιος είναι αυτόφωτο σώμα, έχει δηλαδή δικό του φως και θερμότητα και λέγεται αστέρας. Οι πλανήτες δεν έχουν δικό τους φως. Δέχονται φως και θερμότητα από τον Ήλιο, είναι δηλαδή ετερόφωτα σώματα.
Γύρω από ορισμένους πλανήτες περιφέρονται άλλα ουράνια σώματα, οι δορυφόροι. Ο μοναδικός δορυφόρος της Γης είναι η Σελήνη. Ο Ήλιος, οι οκτώ πλανήτες (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης, Δίας, Κρόνος, Ουρανός Ποσειδώνας) και οι δορυφόροι τους αποτελούν το ηλιακό μας σύστημα.
Μία από τις μεγάλες στιγμές της ανθρωπότητας ήταν εκείνη
που οι αστροναύτες Άρμστρονγκ και Ώλντριν περπάτησαν στο έδαφος της
Σελήνης στις 21 Ιουλίου 1969.
Κάνω κλικ στις παρακάτω εικόνες για να κατανοήσω το ηλιακό σύστημα.
Η Γη ως Ουράνιο Σώμα - Επανάληψη
